Diş Eksikliği ve Çözüm Yolları

Diş eksikliklerini iki ana başlık altında incelemek gerekir: azı bölgesindeki diş eksiklikleri ve ön bölgedeki diş eksiklikleri. Özellikle arka bölgede bulunan çok köklü dişlerin kaybı sonrasında, bu bölgelerde kemik kaybı meydana gelir. Arka dişlerin çekimi sonrası, komşu dişler öne doğru devrilebilir veya yatabilir. Bu durum dişler arasında aralanmaya, yiyecek kaçmasına, çürük oluşumuna ve diş eti sorunlarına yol açabilir. Alt çenede oluşan boşluklarda üst diş aşağıya sarkabilir, üst çenede boşluk varsa alt diş yukarıya yükselebilir. Karşı dişin uzaması, boşlukta yapılacak tedaviyi zorlaştırabilir ve tek taraflı çiğneme alışkanlığı diş eti problemlerine sebep olabilir.

Tek diş eksikliğinin tedavisi hastanın yaşına ve ihtiyaçlarına göre belirlenir. Bazı durumlarda ortodontik tedavi, bazı durumlarda ise implant veya zorunlu hâllerde köprü uygulamaları tercih edilebilir.

Tek Diş Eksikliğinin Sebepleri

• Diş Çürüğü: Sürekli olarak şekerli ve asitli gıdaların tüketimi, zararlı bakterilerin dişlerde çoğalmasına ve çürük oluşumuna neden olur. Bu çürükler zamanla diş kaybına yol açabilir.

• Travma: Ağız ve dişlerde meydana gelen yaralanmalar diş kaybına sebep olabilir.

• Kötü Ağız Hijyeni: Yetersiz ağız ve diş bakımı, zararlı bakterilerin diş yüzeyinde birikmesine ve diş çürüklerine neden olur.

• Genetik Faktörler: Genetik yatkınlık, diş yapısını ve dayanıklılığını etkileyebilir.

• Diş ve Diş Eti Hastalıkları: Periodontal hastalıklar diş kaybına neden olabilir.

• Yaşlanma: Yaş ilerledikçe diş yapısı zayıflar ve diş kayıpları görülebilir.

Tek Diş Eksikliğinde Oluşabilecek Sorunlar

• Diş Fonksiyonlarının Bozulması: Eksik diş çiğneme ve konuşma gibi işlevleri olumsuz etkileyebilir.

• Diş Şekil ve Pozisyon Değişiklikleri: Eksik dişin çevresindeki dişler zamanla kayabilir veya devrilebilir.

• Estetik Sorunlar: Özellikle ön bölgede eksik diş, görsel açıdan rahatsız edici olabilir.

• Çene Problemleri: Tek taraflı çiğneme alışkanlığı çene ekleminde sorunlara yol açabilir.

• Diş Eti Hastalıkları: Eksik dişin neden olduğu boşluklar, diş eti problemlerini tetikleyebilir.

Tek Diş Eksikliği Tedavi Yöntemleri

• Köprü Uygulaması: Daha kısa sürede tamamlanabilen, ekonomik ve estetik açıdan tatmin edici bir yöntemdir.

• İmplant Tedavisi: Eksik dişin olduğu bölgeye implant yerleştirilir. İmplant, komşu dişlere zarar vermeden doğal diş görünümü ve işlevi sağlar. Ayrıca kemik kaybını önler. İmplant konulduktan sonra genellikle belli bir süre iyileşme dönemi beklenir. Önünde ya da arkasındaki dişler sağlamsa bu dişlere dokunulmaz. Dolayısıyla yanındaki dişlerin ömrü daha uzun olabilir ve buradaki boşlukta kemik implantla aktivasyonunu sürdürür ve kemik hücreleri canlılığına devam eder. İyi yapılmış bir implantla buradaki kemik bütünlüğünü uzun vadede korumak mümkündür.

• Ortodontik Tedavi: Uzun süreli diş eksikliklerinde dişlerin kayması sonucu daralan boşluklar ortodontik tedaviyle açılarak implant için uygun alan oluşturulabilir.

  
  

Bu işlemlerde hastanın yaşı, sağlık durumu ve ekonomik koşulları göz önünde bulundurularak uygun tedavi yöntemi belirlenmelidir. Diş kaybı sonrasında zaman kaybetmeden tedaviye başlanması, uzun vadede daha sağlıklı sonuçlar verecektir.

Herkese sağlıklı günler dilerim.

Maymun Çiçeği (Mpox) Hastalığı

Maymun çiçeği (Mpox), tropik yağmur ormanlarının derinliklerinden küresel bir tehdit hâline gelen, ender rastlanan bir zoonotik hastalıktır. 2022 yılında, 116 farklı ülkeden gelen vaka bildirimleriyle dikkatleri üzerine çeken bu hastalık, Dünya Sağlık Örgütü’nün “Halk Sağlığını Tehdit Eden Acil Durum” ilan etmesine yol açtı. Mpox, sadece bölgesel bir sorun olmaktan çıkıp tüm dünyayı etkileyen bir halk sağlığı meselesine dönüşmüş durumda.

Epidemiyolojik Veriler

2022-2024 arasında toplam 99 bin 176 laboratuvar tarafından doğrulanmış mpox vakası ve 208 ölüm rapor edilmiştir. Vakaların yüzde 19’u Amerika kıtasından, yüzde 11’i ise Avrupa bölgesinden bildirilmiştir. Çoğunlukla Afrika bölgesinde görülse de uluslararası seyahat ve diğer faktörler hastalığın farklı kıtalara yayılmasına neden olmuştur.

Bulaşması ve Semptomlar

Maymun çiçeği virüsü, bir orthopoxvirüs türüdür ve insanlara genellikle enfekte hayvanların kanı, vücut sıvıları, deri ya da mukoza lezyonlarıyla temas yoluyla bulaşır. Ayrıca insandan insana bulaşması, yakın temas (ten teması dahil) veya vücut sıvıları aracılığıyla gerçekleşebilir.

Hastalığın kuluçka süresi genellikle 6-14 gün arasında değişmekle birlikte, 1-21 gün arasında da gözlemlenebilir. Belirtileri şunlardır:

• Ağrılı deri döküntüleri

• Lenf bezlerinde büyüme

• Ateş

• Şiddetli baş ağrısı, kas ağrıları ve yorgunluk

Cilt döküntüleri makül (düz tabanlı), papül (kabarık, sert ve ağrılı), vezikül (berrak sıvı dolu) ve püstül (irin dolu) şeklinde ilerler. Hastalık genellikle 2-4 hafta süren semptomlarla sınırlı kalır. Ancak çocuklar, bağışıklık sistemi zayıf kişiler ve kronik hastalar için daha ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

Tedavi ve Korunma

Hastalığın tedavisinde bazı antiviral ilaçlar etkili olabilir. Bununla birlikte, tedavi genellikle semptomları hafifletmeye ve komplikasyonları önlemeye yöneliktir.

Korunma Yöntemleri:

• Hasta kişilere ve kontamine olmuş eşyalarına doğrudan temastan kaçınılmalıdır.

• Hasta bakımında eldiven ve maske gibi kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır.

• Toplum farkındalığı artırılmalı ve sağlık çalışanlarının eğitimi sağlanmalıdır.

• Henüz mpox için özel bir aşı geliştirilmemiştir. Ancak çocukluk döneminde çiçek aşısı olan bireylerin bir miktar çapraz koruma sağladığı düşünülmektedir.

Seyahat ve Risk Yönetimi

Mpox, özellikle uluslararası seyahatlerde dikkat edilmesi gereken bir hastalıktır. Seyahat edenlerin, gidilecek ülkenin sağlık koşullarını dikkate alması ve bilinen risklere karşı önlem alması önemlidir. Bu kapsamda:

• Olası hastalıklar için aşı olunmalı,

• Profilaktik ilaçlar kullanılmalı,

• Dünya Sağlık Örgütü’nün ve T.C. Sağlık Bakanlığı’nın önerileri takip edilmelidir.

Farkındalığın artırılması ve gerekli önlemlerin alınması, yeni pandemilerin önlenmesinde hayati öneme sahiptir. Bulaşıcı hastalıklardan korunmak, sadece bireysel değil, toplumsal sağlık açısından da kritik bir sorumluluktur.

Unutmayalım: Korunmak, yayılmayı önlemek demektir.

Rahim Sarkması ve Tedavi Seçenekleri

Rahim (uterus) sarkması, pelvis taban kaslarının ve ligamentlerin gerilmesi ve zayıflamasının bir sonucu olarak rahime yeterli desteği sağlayamadığında ortaya çıkar. Bu durumda rahim aşağı doğru kayar veya vajinadan dışarı çıkar. Rahim sarkması her yaştaki kadında ortaya çıkabileceği gibi sıklıkla bir veya birden fazla vajinal doğum yapmış, menopoz sonrası dönemde olan kadınlarda görülmektedir.

NEDENLERİ

1- Gebelik ve doğum sırasında destek bağ dokusunun zarar görmesi

• Birden fazla vajinal doğum sayısı

• Zor doğum ve uzun süren doğum eylemi

• Doğum sırasında meydana gelen yaralanmalar

• Büyük bebek doğurmak (4000-4500 gr)

2- Yerçekimi etkisi

3- Östrojen eksikliği

4- Obezite

5- Yıllarca tekrarlayan zorlamalar (kronik kabızlık, kronik öksürük, astım vb.)

6- Genetik olarak zayıf bir bağ dokusuna sahip olmak

BELİRTİLER

Rahim sarkmasının şiddeti değişkenlik gösterir. Hafif bir rahim sarkmanız olabilir, hiçbir belirti ve bulgu yaşamıyor olabilirsiniz. Eğer orta veya ileri düzeyde rahim sarkması varsa aşağıdaki belirtileri yaşayabilirsiniz:

• Kasıklarda ağırlık ve çekilme hissi

• Vajenden dokunun dışarı çıkması

• İdrar kaçırma veya yapamama gibi üriner problemler

• Bağırsak hareketlerinde sorunlar

• Bel ağrısı

• Sanki küçük bir topun üzerinde oturuyormuşsunuz gibi veya vajenden dışarı bir şey çıkacakmış gibi hissetmek

• Sabahları daha az olup akşama doğru kötüleşen semptomlar

• Cinsel fonksiyonların bozulması

Rahim sarkması şiddetli olmadıkça tedavi gerektirmez. Eğer belirti ve bulgularınız rahatsız edici ve normal aktivitelerinizi engelliyorsa tedaviden fayda görebilirsiniz. Bu durumda tedavi seçeneklerini tartışmak için doktorunuzla konuşabilirsiniz.

KOMPLİKASYONLAR

• Ülserler: Şiddetli rahim sarkması durumlarında, vajinal bölge rahmin aşağı inişiyle beraber dışarı çıkarak iç çamaşıra sürtünebilir. Bu durum bazı vakalarda vajinada ülserlere (yara) yol açabilir. Nadir vakalarda da ülserler enfekte olabilirler.

• Diğer pelvik organların sarkması: Eğer rahminiz sarkıyorsa diğer pelvik organlar olan mesane ve rektum da birlikte sarkabilir. İdrar yapmayı zorlaştıran ve idrar yolu enfeksiyonu riskini artıran sarkmış mesane (sistosel) vajenin ön duvarında çıkıntı oluşturur. Rektum üzerindeki bağ dokusunun zayıflığı, bağırsak hareketlerini zorlaştırabilecek rektumun vajene fıtıklaşmasına (rektosel) neden olabilir.

TANI

• Pelvis Muayenesi: Rahim sarkması tanısı genellikle jinekolojik muayenede konur. Bu muayene sırasında, sizden ıkınmanız veya kaslarınızı sıkmanız istenebilir.  Muayeneniz ayakta veya jinekolojik muayene pozisyonunda yapılabilir.

• Anket: Rahim sarkmanızın hayat kalitenizi nasıl etkilediğini gösteren doktorunuzun sizi değerlendirmesine yardımı  olacak bir anket doldurabilirsiniz. Bu bilgi tedavi kararlarınıza rehberlik edebilir.

• Ürodinami testleri: Eğer şiddetli idrar kaçırmanız (inkontinans ) varsa mesane fonksiyonlarınızın değerlendirilebilmesi ve cerrahi tedaviden göreceğiniz yararın belirlenmesi için gerekebilir.

• Manyetik rezonans görüntüleme: Rahim sarkmasında, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya ultrason gibi görüntüleme testlerine genellikle ihtiyaç duyulmaz. Ancak  bu testler bazen sarkmanın derecelendirmesinde faydalı olabilir.

ÖNLEME YOLLARI

Rahim sarkması her zaman önlenemese de risk azaltılabilir:

• Kegel egzersizleri: Bu egzersizler özellikle doğum sonrası etkilenen pelvik taban kaslarınızı güçlendirebilir. Kegel egzersizi yapabilmek için aşağıdaki adımları izleyin:

  - Pelvis taban kaslarınızı (idrarı durdurmak için kullandığınız kaslarınızı) sıkın.

  - Sıkma işlemini 5 saniye boyunca devam ettirin, sonra 5 saniye gevşek bırakın.        

  - Eğer bu çok zor olursa başlarda 2 saniye sıkıp 3 saniye gevşeyin.

  - 10 saniye kasılı tutabildiğiniz zamana kadar çalışmaya devam edin.

  - Bu egzersizi her seferinde 10 defa, günde 3 set olarak yapın.

• Pilates: Bu egzersiz yöntemi ilgili kaslarınızın güçlenmesine yol açar

• Kronik Kabızlığın önlenmesi ve tedavi edilmesi: Fazla miktarda sıvı alın. Meyve, sebze, fasulye ve tam tahıllı gevrekler gibi yüksek lifli yiyecekleri yiyin.

• Ağır kaldırmaktan kaçınma ve ağır kaldırırken doğru yöntemi kullanmak: Ağır bir şey kaldırırken bel ve sırtınız yerine bacaklarınızı kullanın.

• Kronik öksürüğü kontrol altına almak: Sigara içmeyin ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOACH) veya bronşit için tedavi alın.

• Kilo almaktan kaçınmak: İdeal kilonuzu ve eğer ihtiyacınız varsa kilo verme stratejinizi belirleyin.

TEDAVİ

Rahim sarkması şiddetli değilse ve bir şikayetiniz yoksa genellikle bir tedavi gerekmez. Ancak pelvis tabanı tonusunu kaybetmeye devam edebilir, zamanla rahim sarkması ilerleyebilir ve şikayetler ortaya çıkabilir.

Tedavi Seçenekleri

1- Laser Uygulamaları: Vajinal kas ve destek dokularının tonusunu ve gücünü artırır, gevşekliği azaltır ve hafif sarkmalarda şikayetlerin azalmasını sağlar.

2- Vajinal Pesser: Bu plastik veya silikon bir halkadır. Bu alet vajinanızın içine yerleştirilir ve rahminizi yerinde tutar. Pesserler, düzenli olarak çıkartılıp temizlenmelidir. Bazı pesserleri akşam çıkarıp sabah takabilirsiniz ama bazı pesserler takıldığı yerde uzun süre kalabilmektedir. Geçici bir tedavidir, sadece kullanıldığı süre işe yarar. Pesserler vajinal dokuyu yaralayabilir ve cinsel ilişkiyi engelleyebilir.

3- Cerrahi: Şiddetli sarkmalarda ve şikayetin çok olduğu durumlarda kalıcı bir tedavi olarak anatominin restorasyonu için cerrahi uygulanır. Minimal invaziv yöntemler        (laparoskopik ve robotik), vajinal veya açık cerrahi kullanılabilir. Bu onarım sırasında bazen zayıf dokuları desteklemek için sentetik materyaller kullanılabilir. Rahim sarkması için yapılan cerrahi tedavide bazı şartlarda rahmin  alınması anlamına gelen histerektomi ameliyatı yapılabilir. Her ameliyatın avantaj ve dezavantajları mevcuttur ve bunlar için cerrahınızla konuşarak karar vermeniz gerekecektir.

• Sakropeksi ( sakrokolpopeksi / sakrohisteropeksi): Bu yöntemde vajen kafı veya uterus sakrum kemiğine bie bant şeklinde sentetik bir materyal ( mesh ) ile fikse edilir. Bu teknik laparoskopik, robotik veya açık olarak yapılabilir.

• Uterosakral Plikasyon: Laparoskopik olarak uterusu ve vajeni yerinde tutankardinal ve uterosakral ligamanlar birbirlerine bağlanır ve güçlendirilir.

• Laparoskopik Lateral süspansiyon: Servikovajinal fasiaya mesh fikse edildikten  sonra her iki yan tarafta peritonun altından iliak crestin 2 cm üzerinde batın ön duvarından mesh çıkartılır ve kesilir.

• Laparoskopik Pektopeksi: Bant şeklinde bir mesh ön vajen duvarına veya servikse fikse edilir ve uçları pelvisin yan tarafında iliopektineal ligamana bağlanır.

• Sakrospinoz fiksasyon: Vajinal yolla vajen kafı genellikle tektaraflı skrospinöz ligamana fikse edilir.

Eğer ilerde gebelik planınız varsa rahim sarkması ameliyatları için uygun bir aday olmayabilirsiniz. Çünkü gebelik ve bebeğin doğumu rahminizi destekleyen dokular üzerinde gerilim oluşturacağı için onarım ameliyatının faydalarını ortadan kaldıracaktır. Ayrıca sağlık sorunları olan hastalarda cerrahi tedaviler riskli olabileceği için pesser kullanımı uygun tedavi seçeneği olabilir.